وحدت راهبرد بقا و بالندگی جهان اسلام

  جواد جمشید زهی، تحلیلگر سیاسی و فعال فرهنگی،در یادداشتی به گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی تفتان مانوشت:در آستانه هفته وحدت و میلاد فرخنده پیامبر رحمت (ص)، پرسشی اساسی ذهن‌ها را به خود مشغول می‌سازد: آیا میراث وحدت‌آفرین پیامبر (ص) همچنان توانایی گره‌گشایی از مشکلات امروز امت اسلامی را دارد؟ این یادداشت، با نگاهی تحلیلی به ابعاد سیاسی و فرهنگی سیره نبوی، در پی تبیین جایگاه وحدت به‌عنوان راهبردی حیاتی در عصر تفرقه‌هاست.

در آستانه هفته وحدت و میلاد فرخنده پیامبر رحمت (ص)، پرسشی اساسی ذهن‌ها را به خود مشغول می‌سازد: آیا میراث وحدت‌آفرین پیامبر (ص) همچنان توانایی گره‌گشایی از مشکلات امروز امت اسلامی را دارد؟ این یادداشت، با نگاهی تحلیلی به ابعاد سیاسی و فرهنگی سیره نبوی، در پی تبیین جایگاه وحدت به‌عنوان راهبردی حیاتی در عصر تفرقه‌هاست.

تولد نور؛ سرآغاز رهایی و وحدت

میلاد پیامبر اکرم (ص)، تنها یک رویداد تاریخی نیست، بلکه نقطه عطفی است که بشریت را از ورطه جهالت، ظلمت و تفرقه‌های جاهلی نجات بخشید. تولد ایشان، پیام‌آور رهایی از بندهای تعصبات قبیله‌ای، نژادی و اجتماعی بود و بنیان‌های امت واحده‌ای را بر پایه اخوت، عدالت و برابری بنا نهاد. پیامبر (ص) با سیره عملی خود، نشان داد که چگونه می‌توان باتکیه‌بر ارزش‌های مشترک انسانی و الهی، جامعه‌ای متحد و پویا تشکیل داد. در دوران قبل از اسلام، عربستان شبه‌جزیره، شاهد جنگ‌های خونین و بی‌ثباتی‌های ناشی از رقابت‌های قبیله‌ای بود. پیامبر (ص) با ارائه دین اسلام، توانستند این اختلافات را به صلح و آرامش تبدیل کنند و جامعه‌ای مبتنی بر عدالت و برابری را بنا نهند.
هفته وحدت؛ فرصتی برای بازخوانی راهبرد نبوی
هفته وحدت، بهانه‌ای است برای بازگشت به منبع اصلی هدایت و الهام؛ سیره پیامبر اعظم (ص). این فرصت مغتنم، ما را به تأمل در آموزه‌هایی فرامی‌خواند که در طول قرن‌ها، چراغ راه امت اسلامی بوده است. در دنیای امروز که امت اسلام بیش از هر زمان دیگری با چالش‌های تفرقه‌افکنانه، افراط‌گرایی و منازعات داخلی و خارجی روبرو است، بازخوانی سیره نبوی و تأکید بر اصل وحدت، یک ضرورت راهبُردی محسوب می‌شود. هفته وحدت، فرصتی است برای تجدید عهد با آرمان‌های پیامبر (ص) و تلاش برای تحقق آن‌ها در دنیای معاصر.
سیره نبوی؛ نقشه راه امت در عصر تفرقه‌ها

پیامبر اکرم (ص) در دوران رسالت خود، با چالش‌های عظیمی روبرو بودند که بسیاری از آن‌ها، بازتابی از مشکلات کنونی جهان اسلام است. روش‌های ایشان در مواجهه با تفرقه، اختلاف و خشونت، درسی بزرگ برای امروز ماست:
* مدیریت تنوع و احترام به تفاوت‌ها: پیامبر (ص) با درک عمیق از تنوع جامعه آن روز، توانستند با مدیریت هوشمندانه اختلافات و تأکید بر مشترکات، انسجام اجتماعی را حفظ کنند. ایشان، اصل "اختلاف امتی رحمه" را نه‌تنها یک شعار، بلکه یک واقعیت عملیاتی در جامعه نوپای اسلامی نمودند. نمونه بارز این امر، رفتار ایشان با اهل کتاب و سایر اقلیت‌های دینی بود.
* مبارزه با ریشه‌های تفرقه: ایشان با ریشه‌کن‌کردن تعصبات جاهلی، تبعیض‌های اجتماعی و اقتصادی، و تأکید بر کرامت انسانی همه افراد، زمینه را برای شکل‌گیری جامعه‌ای عادلانه و متحد فراهم ساختند. پیامبر (ص) با تأکید بر برابری همه مسلمانان، صرف‌نظر از نژاد، قبیله و طبقه اجتماعی، به ریشه‌های تفرقه در جامعه ضربه زدند.
* دیپلماسی و مدارا: پیامبر (ص) در تعامل با دیگران، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، همواره بر مدارا، عفو، گذشت و دیپلماسی تأکید داشتند. ایشان با انعقاد پیمان‌ها و برقراری ارتباطات مسالمت‌آمیز، توانستند پایه‌های صلح و ثبات را در منطقه بنا نهند. پیمان حدیبیه، نمونه‌ای برجسته از دیپلماسی نبوی است که باوجود شرایط دشوار، توانست از وقوع جنگ جلوگیری کند و زمینه را برای گسترش اسلام فراهم سازد.
چالش‌های وحدت در قرن بیست و یکم
امروز، امت اسلامی با چالش‌های پیچیده‌تری روبرو است. عوامل متعددی، از جمله دخالت‌های خارجی، بازی‌های قدرت
منطقه‌ای، جریان‌های افراطی و برداشت‌های نادرست از دین، به تشدید تفرقه‌ها دامن می‌زنند. در این میان، وحدت به معنای واقعی کلمه، یعنی همبستگی بر پایه ارزش‌های مشترک و احترام به تفاوت‌های مذهبی و فکری، بیش‌ازپیش اهمیت می‌یابد.
* دخالت‌های خارجی و پروژه‌های تفرقه‌افکنانه: قدرت‌های خارجی، با حمایت از گروه‌های افراطی و دامن‌زدن به اختلافات مذهبی و قومی، تلاش می‌کنند تا امت اسلام را تضعیف کنند و منافع خود را در منطقه پیش ببرند.

  جریان‌های افراطی و تکفیری: گروه‌های افراطی و تکفیری، با تفسیرهای نادرست از دین و ترویج خشونت و نفرت، به تفرقه و ناامنی در جهان اسلام دامن می‌زنند.   برداشت‌های نادرست از دین: برخی از افراد و گروه‌ها، با ارائه تفسیرهای نادرست از آموزه‌های دینی، به ایجاد اختلاف و تفرقه در جامعه دامن می‌زنند.
راهکارهای تقویت وحدت در جهان اسلام

برای مقابله با چالش‌های وحدت و تقویت همبستگی در جهان اسلام، نیازمند اتخاذ راهکارهای جامع و همه‌جانبه هستیم:   تقویت همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی میان کشورهای اسلامی: گسترش روابط اقتصادی و فرهنگی میان کشورهای اسلامی، می‌تواند به افزایش اعتماد متقابل و کاهش اختلافات کمک کند.   حمایت از اقلیت‌ها و احترام به حقوق آن‌ها: احترام به حقوق اقلیت‌های دینی و قومی، یکی از اصول اساسی اسلام است و می‌تواند به تقویت انسجام اجتماعی کمک کند.   ترویج آموزش‌های مبتنی بر مدارا و احترام متقابلآموزش‌وپرورشرش، نقش مهمی در شکل‌گیری نگرش‌ها و ارزش‌های افراد دارد. ترویج آموزش‌های مبتنی بر مدارا و احترام متقابل، می‌تواند به کاهش تعصبات و تفرقه‌ها کمک کند.
مقابله قاطع با هرگونه اقدام تفرقه‌افکنانه: دولت‌ها و سازمان‌های اسلامی، باید با هرگونه اقدام تفرقه‌افکنانه، از جمله حمایت از گروه‌های افراطی و ترویج خشونت و نفرت، مقابله قاطع کنند.   نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ وحدت: رسانه‌ها، نقش مهمی در شکل‌دهی افکار عمومی دارند. رسانه‌های اسلامی، باید با ترویج فرهنگ وحدت و مدارا، به مقابله با تفرقه‌افکنی کمک کنند.
نقش تحلیلگران سیاسی و فعالان فرهنگی
در این شرایط، نقش تحلیلگران سیاسی و فعالان فرهنگی در تبیین صحیح آموزه‌های دینی، روشنگری در برابر تفرقه‌افکنی و ترویج فرهنگ گفتگو و مدارا، حیاتی است. این قشر، با استفاده از ابزارهای علمی و فرهنگی، می‌توانند به بازسازی گفتمان وحدت در جامعه کمک کنند. آن‌ها باید با ارائه تحلیل‌های دقیق و مستند، به افشای پروژه‌های تفرقه‌افکنانه و ترویج ارزش‌های مشترک اسلامی بپردازند.
فراتر از شعار؛ ضرورت اقدام عملی

وحدت نباید تنها در حد یک شعار باقی بماند. نیازمند اقداماتی عملی هستیم؛ از جمله تقویت همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی میان کشورهای اسلامی، حمایت از اقلیت‌ها، ترویج آموزش‌های مبتنی بر مدارا و احترام متقابل، و مقابله قاطع با هرگونه اقدام تفرقه‌افکنانه. تنها با اقدام عملی و همت جمعی، می‌توانیم به آرمان‌های پیامبر (ص) جامه عمل بپوشانیم و امت واحده‌ای را بنا نهیم که شایسته جایگاه والای آن در جهان باشد.

  به قلم جواد جمشید زهی، تحلیلگر سیاسی و فعال فرهنگی

دوشنبه ۱۷ شهريور ۱۴۰۴ ساعت ۰۷:۴۶